c'hwezh-vat
Brezhoneg
Etimologiezh
- Diwar an anv-kadarn c'hwezh hag an anv-gwan mat.
Anv-kadarn
c'hwezh-vat /xwezˈvɑːt/
- benel peurvuiañ;
- gourel hervez Yezhadur Kervella (hogen c'hwezh vat), ha hervez geriadur Favereau. ;
- (liester : c'hwezhioù-mat)
- C'hwezh plijus da glevout
- Azezañ a reont eno e-touez ar geot hag ar bleunioù c'hwez-vat, da ziskuizhañ ha da debriñ frouezh. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 54.)
- Aman e oa liorzou kaer meurbed, leun a vokedou a c'houez-vad, a freuz hag a we bras. — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 16.)
- Pa vezo mad an avel a du, Fanchik, n'e teus ket nemet sonjal a belec'h e tinij ar c'houez-vad !... — (Ivon Krog, Klenved ar Medalennou, Ti-moulerez Sant-Gwilherm, Sant-Brieg, 1909, p. 44.)
- E-barz al liorzou ar bokedou a zav o c’horzennou kizidik, hag a zigor o c’halon da c’hoarzin : o deliennou briz-livet en em led, hag o c’houez-vad a red tro-war-dro war askell an êzennig klouar. — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 18.)
- En e gichen e sav eur rozenn ken tener, ken flour ha seiz ha voulouz, ken ruz ha muzellou eur werc’hez yaouank, beradennou ar gliz pizennet c’hoaz en he c’hreiz ; hag hi a zeblant kinnig he c’haerder, hag he c’houez-vad. — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 18.)
- [...], ar bleuñv a gemere liou brao ha c'houez vat. — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 14.)
- « [...]. An ed-du a zo kement a c'houez vat gantañ ken he c'hlever dre holl ! [...]. » — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 28.)
- Prenañ a ris 'ta e Toulon ur pikol korn-butun eus ar c'haerañ gant ur c'harenn wer ma veze diskennet enni dour c'hwezh vat, e gwirionez ur « narghileh » e giz an Durked. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 88.)
- [...] war du Havana, e Kuba, na deo ket un enezenn met baradoz an douar, baradoz ar c'hwezh vat, ar bleunioù, ar frouezh, ar segalennoù [...]. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 96.)
- - A ! Me grede din e kleven en ti c'hwez vat bokedoù ar groaz. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 61.)
- Sevel a reas hag e kendalc'has da vont war-raok en arvar, e c'hwez vat ar maezioù didrouz. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 65.)
- Diskenn a reas dre ar wenodenn, laouen hag ankeniet, e c'hwez vat ar serr-noz o tostaat. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 70.)
- Gant bannoù-heol an abardaez e teue c'hwez-vat ar maezioù ha c'hwez kreñv ar mor. — (Roparz Hemon, TORFED EMMA, Al Liamm niv. 69, Gouere-Eost 1958, p. 268.)
- Ne rae diouer nag ar poultr-riz nag ar ruz-pok evit he min, nag ar c'hwez-vat, marc'had-mat, [...]. — (Abeozen, Pirc'hirin Kala-Goañv, Al Liamm, eil emb. 1986, p. 17.)
- Digoret he doa Palmira he sac'h-dorn, ha turlutat a rae a-zevri e-touez boestig ar bleud c'hwez-vat, [...]. — (Youenn Drezen, Sizhun ar Breur Arturo, Al Liamm, 1971, p. 43.)
- Ur c'hwez vat : turkantin, lore ha roumarin a leunias ar sal. — (Vefa de Bellaing, Ar peskig ruz, Al Liamm niv. 178, Gwengolo-Here 1976, p. 314.)
- Traoù all a oa c'hoazh er sal : ur c'houfr martolod, koad palisandr c'hwez-vat gantañ, [...]. — (Pêr Denez, Glas evel daoulagad c'hlas na oant ket ma re, Al Liamm, 1979, p. 15.)
- Ar vatezh , gant skoazell Levenez, ur vleuñvenn c'hran diwar an aodoù, c'hwezh vat ar bezhin fresk en he c'herc'henn... ar vatezh eta he devoa taolet skolpad war ar glaou. — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 81.)
- Dija ar chouant, goude ur pred mat, a 'n em sante astennet 'n ur gwele blot ha klouar, c'hwez-vat ar bleuñv pradoù gant al liñselioù, abaoe an hañv tremenet. — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 82.)
- [...] un nebeud tud gwisket cheuc'h en-dro d'un daol aozet kaer gant boued lipous war-c'horre hag ur c'hantolor o taoler sklêrijenn ha c'hwezh-vat. — (Goulc'han Kervella, Brezel ar Rigadell, Al Liamm, 1994, p. 21.)
- Nag a flaer gant "c'hwezh vat" ar maer. — (Goulc'han Kervella, Brezel ar Rigadell, Al Liamm, 1994, p. 100.)
- "Dioueriñ va boued a rankin ober adarre. C'hwezh vat oa gant al lechifriad bezhin koulskoude." — (Goulc'han Kervella, Brezel ar Rigadell, Al Liamm, 1994, p. 162.)
- [...], e chomas da ziskuizhañ war bord ur parkad ed-du en o bleuñv, [...], ken e oa leun an aer a c'hwez vat. — (Marsel Klerg, Faltazi an amzerioù kent, Mouladurioù Hor Yezh, 1999, p. 168.)
- War an tan, e lec'hioù zo, eo chaodouronadoù a zivogede ha c'hwezh vat ar soubenn a zeue da hilligañ ma fronelloù. — (Herve ar Gall, Koulz ar c'hastrilhez, Embannadurioù Al Liamm, 2008, p. 21.)
- Kerkent ha degouezhet dirak an ti e oan bet gronnet gant c'hwezh vat ar fiezenn. — (Herve Bihan, Traoù kouer, Embannadurioù al Liamm, 2010, p. 19.)
- sevel c'hwezh vat
- C'hwezh vat ar sev geot a sav war ar foenneg. — (Brogarour, Onenn, Gwengamp, 1936, p. 84.)
- Nag a c'hwezh vat a save diouto ! — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 33.)
- reiñ c'hwezh vat, teurel c'hwezh vat.
- hep kemmadur (skouerioù roet hep ar c'hemmadur ha gant ar c'hemmadur kichen-ha-kichen)
- Setu amañ eur rozenn hag a zo c'hwez vad ganti. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 188.)
- Ar c'hafe-mañ a zo c'hwezh vat gantañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 81.)
Kanaouennoù
- C'hwez vad an ed e bleun
Hag al lann alaouret
War ar meziou
Gand ar glizh-noz a red — (Blei Lannvau, Kousk Breiz-Izel !, ?, ?.)
- C'hwez vad an ed e bleun
Gerioù heñvelster
Gerioù enepster
Gerioù kevrennek
- C'hwez vad a zo gwelloh evid trouz arhant — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 81.)
- Trouz arc'hant ha c'hwezh-vat
Ne reont na yalc'h na kofad