kroc'hen

Brezhoneg

Etimologiezh

Meneget er C'hatolikon (crochenn).

Da geñveriañ gant ar gerioù croen e kembraeg, kroghen e kerneveureg, craiceann en iwerzhoneg ha crocina e galianeg.

Anv-kadarn

kroc'hen /ˈkrɔːɣɛn/ gourel (liester krec'hin, krec'hen)

1. Goloenn diavaez en-dro da gorf ul loen pe un den.
   • Kroc'hen un den. ur c'hroc'hen loen. Krec'hin gozed.
   • Un den, ul loen, flour e groc'hen.
   • bezañ melen e groc'hen: melengen
   • kignat, diruskañ ar c'hroc'hen
   • N'eus nemet kroc'hen war e eskern : treut eo
   • Aet eo an draen etre kig ha kroc'hen  : dindan ar c'hroc'hen
   • An hini a gignfe kroc'hen an aotrou a dapfe kerkent pemp tenn pistolenn en e empenn. — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 34.)
   • N’em boa ket a c’hoant da ziruskañ e groc’hen, — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 73.)
2. Kroc'hen ul loen diskroc'henet emeur o kivijañ d'ober lêr, ha dilhad a-wechoù.
   • Ur c'hroc'hen leue : ul leuegen
   • Ur c'hroc'hen maout : ur maoutken
   • Ur c'hroc'hen marc'h : ur marc'hken
   • Ur c'hroc'hen oan : un oangen
   • Ur c'hroc'hen pemoc'h : un hoc'hken
   • Ur c'hroc'hen tarv : un tarvken
   • Ur c'hroc'hen karv : ur c'harvken
   • Kroc'hen kig moc'h: tonenn
   • Penaos, deuet eo ar c'hroc'hen a-dreñv eta? Ar Manac'h Bihan hag ar Manac'h Bras, — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 211.)
   • Ur briñsez hag a oa dalc’het indan gazel-gê indan kroc’hen un touseg, — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 163.)
   • Gwiskamant Gwened a oa gante, ur chupenn kroc'hen dañvad, ar bragez berlaj du stardet war ar c'hlin hag ar gamachoù lêr. — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 75.)
3. Korf un den, e-barzh ur bern troioù-lavar.
   • Da groc'hen a baeo !
   • ... prestik e vo gwelet [Satanaz] em istor, kroc'hen, eskern, hag all...' — (Jakez Riou, An Ti Satanazet, Skridoù Breizh, 1944, p. 48.)
   • Bezañ bec'h war e groc'hen : kaout bec'h.
   • […] pe anez e vije bet bec’h war groc’hen unan bennak. — (G. MILIN, Gwechall-goz e oa..., Kemper, 1924, p. 27.)
   • bezañ un dra bennak e-leizh e groc'hen: e-leizh e gorf.
   • Sellout a raent war o lerc'h, bep ar mare, evel ma vije bet c'hoazh e-leizh o c'hroc'hen a spont. — (Jakez Riou, An Ti Satanazet, Skridoù Breizh, 1944, p. 22.)
   • Kouezhañ a-c'hwen e groc'hen, war stern e groc'hen:
   • Rinklet en deus war ar c'hinvi lampr ha darbet eo bet dezhañ kouezhañ war stern e groc'hen. — (Goulc'han Kervella, Brezel ar Rigadell, Al Liamm, 1994, p. 12.)
   • mervel en e groc'hen : chom heñvel betek ar marv, hep kemmañ
   • En e groc'hen al louarn a varvo Nemet e gignat a read ( a rafed?) ez bev. — (A.-E. Troude, Nouveau Dictionnaire pratique Breton-Français du dialecte de Léon, p. 808.)
   • toullañ kroc'hen un den: lazhañanezhañ gant un tenn, pe un arm-tan benak
4. Kroc'hen ar gwez, ar frouezh, al legumaj → Termenadur da glokaat (Ouzhpennañ)
   • Patatez kroc'hen-digroc'hen : plusk hag all.
5. An diwar-c'horre eus traoù zo.
   • Kroc'hen al laezh.
   • kroc'hen al lagad : malvenn al lagad.
6. gast
   • kroc'hen zo ac'hanoc'h!

Troioù-lavar

• patatez kroc'hen-digroc'hen : patatez plusk hag all
• bezañ e kroc'hen un den : bezañ en e lec'h
• bezañ kroc'hen oc'h ober un den : bezañ diaes dont a-benn un den dre m'eo re greñv
• bezañ peg e groc'hen ouzh e gein : bezañ pizh
• bezañ stag e groc'hen ouzh e gein
• bezañ tost e groc'hen ouzh e gein
• kaout kroc'hen berr : a vez lavaret d'ar vugale a gign o c'hroc'hen alies
• kaout kroc'hen naer
• koll e groc'hen  : mervel
• kouezhañ a-c'hwen e groc'hen  : war lein e gein
• lazhañ laou evit gwezhañ o c'hroc'hen
• ober kozh kroc'hen  : bevañ pell amzer
• sachañ e groc'hen gantañ : en em dennañ eus ur blegenn fall

Implijet e vez ar ger evel kunujenn ha sakreadenn evel amañ:

• Kroc'hen ac'hanout ! , da lavarout eo gast ;
• Kroc'hen kurunoù !
• Pennad kroc'hen !
• Daonet 'vo kroc'hen ma ene ! (pe kroc'hen ma eskern !, pe kroc'hen ma c'hazh ! pe kroc'hen kurunoù ma ene ! pe kroc'hen mil ma ereoù !)

Krennlavarioù

• Al louarn a varvo en e groc'hen hag ar bleiz en e goad
• Dalc'h ha me a gigno An hanter eus ar c'hroc'hen az po
• Kig ha kroc'hen
  A vez skrapet gant paotred al lezenn. — (Jarl Priel, Amañ hag Ahont, Al Liamm, 1957, p. 252.)
• Kroc'hen am eus ha loen nend on ket, Del am eus ha gwezenn nend on ket, Etrezomp e brezhoneg, 1/109

Deveradoù

• digroc'hen
• digroc'henañ
• diskroc'henañ
• kroc'henad
• kroc'heneg
• kroc'henek
• kroc'henenn
• Kroc'henig
• kroc'heniñ
• kroc'hen al lagad
• kroc'henour
• kroc'henouriezh
• kroc'henus

Gerioù kevrennek

• askell-groc'hen
• endan-groc'hen
• eskell-kroc'hen

Troidigezhioù

• alamaneg : Haut ^(de)  benel
• arabeg : جِلْد ^(ar) (jild)  gourel , بَشَرة ^(ar) (bašara)  benel
• esperanteg : haŭto ^(eo)
• euskareg : azal ^(eu)
• galleg : peau ^(fr)  benel (humain, animal) ; croûte ^(fr) (de terre) ; couche ^(fr) (d'écorce)
• gresianeg : δέρμα ^(el) (dérma)  nepreizh
• italianeg : pelle ^(it)  benel
• iwerzhoneg : craiceann ^(ga)  gourel (den), seithe ^(ga)  benel (loen)
• kembraeg : croen ^(cy)  gourel
• kerneveureg : kroghen ^(kw)  gourel
• luksembourgeg : Haut ^(lb)  benel
• nederlandeg : huid ^(nl)  benel , vel ^(nl)  nepreizh
• okitaneg : pèl ^(oc)  benel
• poloneg : skóra ^(pl)  benel
• romañcheg : pel ^(rm)  benel
• saozneg : skin ^(en) , hide ^(en)
• skoseg : craiceann ^(gd)  gourel (den), seiche ^(gd)  benel (loen)
• spagnoleg : piel ^(es)  benel
• vietnameg : da ^(vi)

Gwelet ivez

• Ar pennad « kroc'hen » e-barzh Wikipedia
• ar pennad kroc'hen e Devri.