kador

Brezhoneg

Etimologiezh

(1499) cadoer er C'hatolikon^[1], cadoer, cador er geriadur Gregor Rostrenn^[2].

Kar d'ar ger cadair e kembraeg. Amprestet digant al latin, cathedra, deuet eus καθέδρα en henc'hresianeg.^[3]

Anv-kadarn

Ur gador. (1)

kador /ˈkɑːdɔr/ benel (liester : kadorioù, keder)

1. Pezh arrebeuri. Doare azezenn hiniennel keinek, troadek, a dalvez da deurel e bouez, da azezañ, pe da chom en e goazez, en ur stumm aes ha diskuizhus.

   • Troadañ ur gador.
   • Azezañ en ur gador, war ur gador
   • Sevel diwar ur gador.
   • Labourat a ra en e goazez, tremen a ra an devezh war e gador atav.
   • Deuit amañ ur gador din !
   • Plouzañ ur gador.
   • Arver hep ger-mell : Kemer kador. Reiñ kador. Peañ kador.

2. Azezenn ur roue, pe ur barzh en Eisteddfodoù Kembre.

3. Azezenn un den e karg. Kador-abad, kador-eskob.

4. (Dre astenn) Karg ur c'hadoriad. Kador apostol, kador bab, kador eskob. s.o. kador-gelenn.

   • Gwallc'hoantaat ur gador.
   • Bezañ war ar renk evit ur gador.

5. (Spis) En un iliz : kador-sarmon, kador-brezeg.

   • Pignet eo ar beleg er gador.^[4]
   • Brezhoneg bras, uhel, war don eo an doare yezh a anver brezhoneg kador ; netra da welet gant ar brezhoneg beleg.

6. (Savouriezh) : stignad da lakaat war wel kognoù ha tresad un ti. Tresad an ti e-unan.

7. (Dre verradur pe dre vousfent — o taveiñ da gador ar roue –) kador-doull, azez ar privezioù.

   Monet d'ar gador : monet d'ar privezioù.

8. (Rouez) (Lec'hanvadurezh) Dinas, kreñvlec'h pe menez stummet evel ur gador. Bodkador" (e parrez Boneur), "Tuchenn Gador Are, "Beg ar Gador" (Morgad, Kraozon)...

9. (Mekanikerezh) Organ a davez da skorañ ha da heñchañ ar marbroù. S.o. Kador-gib ar c'hanolioù.

Stummoù all

• kadoar, kadoer

Gerioù heñvelster

• azezenn

Gerioù kevrennek

• fungador
• hirgador (b -ioù, hirgeder) : s.o. kador-hir.
• kador-abad (b -ioù-a.) : kador veur un abati.
• kador ar binijenn (b -ioù ar b.) : s.o. kador-gofes.
• kador ar c'hofesour (b -ioù ar c'h.) : s.o. kador-gofes.
• kador-ar-sekredoù (b) : (dre fent) kador-doull.
• kador ar wirionez (b -ioù ar w.) : s.o. kador-gofes.
• kador a wirionez (b -ioù a w.) : s.o. kador-gofes.
• kador-bediñ (b -ioù-p.) : kador a dalvez da bediñ. HS. kador ilinek.
• kador-bleg (b -ioù-p.) : kador a c'hell bezañ pleget.
• kador-blionek (b -ioù-p.) : s.o. kador-bleg.
• kador-bortez (b -ioù-p.) : s.o. kador-doug.
• kador-bost (b -ioù-p.) : karr sachet gant kezek.
• kador-brezeg (b -ioù-p.) : s.o. kador-sarmon.
• kador-bron (b -ioù-p.) : s.o. kador-sarmon.
• kador-dabutal (b -ioù-t.)
• kador-dredan (b -ioù-t.) : kador-vrec'h ma lazher tud barnet d'ar marv e stadoù 'zo eus ar Stadoù-Unanet.
• kador-doug (b -ioù-d.) : azezenn dezhi ur stumm dibar gant dornelloù a dalvez da vezañ douget gant daou zen pe vuioc'h. Goudoret pe kloz gant speurennoù e c'hell bezañ.
• kador-dougen (b -ioù-d.) : s.o. kador-doug.
• kador-dougerez (b -ioù-d.) : (kozh) s.o. kador-doug.
• kador-doull (b -ioù-t.): azezenn doull a dalvez da gac'hat. H.S : privezioù, korn bihan, korn klet, toull kuzh, ked, gadrob, jiroù, komodite, distro, kador-ar-sekredoù... Dre skeudenn : den ne vez ket gouest da virout sekredoù. Gwelout teod toull.
• kador foennek (b -ioù f.) : marc'h-koad, marc'h prad.
• kador-gazeliek (b -ioù-k.) : s.o. kador-vrec'h, kador vrec'hek.
• kador-gelenn (b -ioù-k.) : karg a gelenner en ur skol uhel.
• kador-gib (b -ioù-k.) : pep hini eus ar pezhioù a vez a beb tu d'ur c'hanol da souten anezhañ.
• kador-gloz (b -ioù-k.) : azezenn brenn (dezhi ur stumm a-ziforc'h peurvuiañ hag uhel he c'hein) a veze miret evit an dud uhel en ilizioù (a beb tu d'ar chanteler alies). (Dre astenn, azezenn miret.)
• kador-gofez (b -ioù-k.) : lec'h en ilizioù ma'z aer da gofesaat. H.S. Kador ar c'hofesour, kador ar binijenn, kador ar wirionez, pe kador a wirionez e veze anvet ivez.
• kador-gofezion (b -ioù-k.) : s.o. kador-gofez.

• kador gurul (b -ioù k.) : kador olifant o doa reizhourion 'zo brient da azezañ warni, en hen Roma.
• kador-hezoug (b -ioù h.) : kador vabig luskellek a c'heller dougen (hag - alies-mat- plegañ) aes.
• kador-hir (b -ioù-h.) : kador ur stumm damgousket dezhi, pleg-dibleg, brec'hek hag izel peurvuiañ, a dalvez da zikuizhañ el liozh en ur stumm damastennet. HS. hirgador.
• kador ilinek (b -ioù i.) : kador a dalvez da bediñ war an daoulin. H.S. kador-bediñ.
• kador-lez (b -ioù-l.) : kador roue pe kador un den o ren war ul lez bennak.
• kador-liorzh (b -ioù-l.) : kador blastek pe houarn peurvuiañ a arvarer kentoc'h er-maez eus an ti.
• kador-red (b -ioù-r.) : kador a dalvez d'un den gloazet, nammet pe glañv da zilec'hiañ.
• kador-rodaouek (b -ioù-r.) : kador vurev dezhi rodigoù evit aesaat ar fiñval en ur post labour.
• kador-rodek (b -ioù-r.) : kador gant rodoù.
• kador-ruilh (b -ioù-r.) : kador gant rodoù.
• kador-ruilherez (b -ioù-r.) : s.o. kador-ruilh.
• Kador sant Per. Kador veur ar Pab. (Ledanvadur) : Sez santel, Vatikan.
• kador-sarmon (b -ioù-s.), leurenn uhel. lec'h ma bign ar beleg evit ober e damm prezeg en iliz. (Pe, gwezhave, er-maez eus an iliz : kador-sarmon diavaez.)
• kador-uhel (b -ioù-u.) : kador vabig a dalvez da lakaat ar re vihañ a-uhelder evit gallout debriñ ouzh taol gant an dud gour.
• kador-Vaodez (b -ioù-m.) : blotvil korftroadek (mollusca gastropoda) e anv skiantel Trivia monacha pe Trivia arctica a anver ivez hoc'hig-mor.
• kador-vourell (b -ioù b.) : kador saloñs graet evit bezañ en e aez.
• kador-vouret (b -ioù b.) : s.o. kador-vourell.
• kador vabig (b -ioù b.) : doare kador ur stumm ispisial dezhi a-ratozh evit staliañ ur poupon warni, a c'hell bout ur gador-uhel, ur gador luskellat, ur gador vihan, un azezenn karr-tan pe un azezenn c'hoari da skouer.
• kador-varn (b -ioù-b.) : (ledanvadur) s.o. lez-varn
• kador-vrec'h (b -ioù-b.) : kador vrec'hek (b -ioù b.), kador gazeliek (b -ioù k.) : kador ur stumm a-ratozh dezhi (ur vrec'h a beb tu) da ziskuizhañ an divrec'h pe d'en em harpañ evit sevel hag azezañ.
• kador vrec'hek (b -ioù b.) : s.o. kador-vrec'h, kador gazeliek
• kador-vurev (b -ioù b.) : kador dezhi un azezenn bourellet c'hwek (hag a-wezhioù rodigoù : s.o. kador rodaouek) a dalvez da labourat aes en e goazez dirak ur burev.
• skoulm kador (g -où k.) : (MERDEIÑ) doare skoulm, stumm ul lagadenn vras diredennek (na riskl ket) hag a stag ur penn-gordenn d'ur "gador" senkl. Lerenn pe gordenn fardaj a dalvez d'ar gastelerion pe d'ar galafeterion da azezenn hefiñv.
• tog kador (g -où k.) : doare daez a vez staget a-uc'h d'ur gador-brezeg evit gwellaat ar c'hlevet.

Deveradoù

• digadoriañ
• digadoridigezh

• kadoriad
• kadoriañ
• kadoridigezh

• kadorier
• kadoriet

Troioù-lavar

• Ober kadorig da unan-bennak : lakaat daou zen o divrec'h e stumm ur gador da zougen anezhañ. Dre skeudenn : rein skoazell dezhañ.
• Kemeret ur gado(e)r hag aze'et war doull ho revr! (Klotadenn zo pa zistager "kadoer" / "rer", pe "kador" / "reor".)

Troidigezhioù

azezenn geinek divrec'h

• afrikaans : stoel ^(af)
• alamaneg : Stuhl ^(de)
• albaneg : karrige ^(sq)
• arabeg : كُرْسِيّ ^(ar) (kúrsiy)
• armenieg : աթոռ ^(hy)
• daneg : stol ^(da)
• esperanteg : seĝo ^(eo)
• faeroeg : stólur ^(fo)
• finneg : tuoli ^(fi)
• frizeg : stoel ^(fy)
• galizeg : cadeira ^(gl)
• galleg : chaise ^(fr)
• gresianeg : καρέκλα ^(el) (karekla)
• hensaozneg : stol ^(ang)
• hungareg : szék ^(hu)
• ido : stulo ^(io)
• islandeg : stóll ^(is)

• italianeg : sedia ^(it)
• iwerzhoneg : cathaoir ^(ga)
• japaneg : 椅子 ^(ja)
• katalaneg : cadira ^(ca)
• kembraeg : cadair ^(cy)
• kerneveureg : kader ^(kw)
• konkani : khursi
• latin : sedes ^(la)
• latveg : krēsls ^(lv)
• lituaneg : kėdė ^(lt)
• malayseg : kursi ^(ms)
• mayaeg Yucatán : k'anche'
• nederlandeg : stoel ^(nl) , zetel ^(nl)
• norvegeg : stol ^(no)
• okitaneg : cadièra ^(oc)
• papiamento : stul
• perseg : صندلی ^(fa) (sandali)

• poloneg : krzesło ^(pl)
• portugaleg : cadeira ^(pt)
• roumaneg : scaun ^(ro)
• rusianeg : стул ^(ru) (stoul)
• sámi an Norzh : stuollu
• saozneg : chair ^(en)  ; seat ^(en)
• sinaeg : 椅子 ^(zh) (yǐzi)
• skoseg : cathair ^(gd)
• sranan : sturu
• spagnoleg : silla ^(es)
• svedeg : stol ^(sv)
• swahili : kiti ^(sw)
• tagalog : sílya ^(tl) , úpuan ^(tl)
• tchekeg : židle ^(cs)
• turkeg : sandalye ^(tr)
• zouloueg : isihlalo ^(zu)

kador roue (2)

• alamaneg : Thron ^(de)
• bosneg : presto ^(bs)
• esperanteg : trono ^(eo)
• estoneg : troon ^(et)
• finneg : valtaistuin ^(fi)
• galizeg : trono ^(gl)
• galleg : trône ^(fr)
• hebraeg : כס ^(he) (kés), כִּיסֵּא מַלְכוּת ^(he) (kisé malkhút)
• henc'hresianeg : ϑρόνος ^(grc) (thronos)
• henhebraeg : כִּסֵּא
• hensaozneg : ġifstōl ^(ang)
• indonezeg : tahta ^(id) , singgasana ^(id)

• interlingua : throno ^(ia)
• italianeg : trono ^(it)
• japaneg : 王座 ^(ja) (おうざ, ōza), 玉座 ^(ja) (ぎょくざ, gyokuza), 王位 ^(ja) (おうい, ōi)
• katalaneg : tron ^(ca) , setial ^(ca)
• kroateg : presto ^(hr)
• kurdeg : text ^(ku)
• latin : thronus ^(la)
• malayseg : geta ^(ms)
• nederlandeg : troon ^(nl)
• okitaneg : tròne ^(oc)
• perseg : سریر ^(fa) (sarir)
• poloneg : tron ^(pl)

• portugaleg : trono ^(pt)
• roumaneg : tron ^(ro)
• rusianeg : трон ^(ru) (tron)
• saozneg : throne ^(en)
• serbeg :
  • kirilek : престо ^(sr)
  • latin : presto ^(sr)
• sloveneg : prestol ^(sl)
• spagnoleg : trono ^(es)
• svedeg : tron ^(sv)
• tchekeg : trůn ^(cs)
• turkeg : taht ^(tr)

(3)

• galizeg : cátedra ^(gl)
• galleg : chaire ^(fr)
• henc'hresianeg : καθέδρα ^(grc) (kathedra)
• hensaozneg : setl ^(ang)

• italianeg : cattedra ^(it)
• katalaneg : càtedra ^(ca)
• latin : cathedra ^(la)
• okitaneg : cadièra ^(oc)

• portugaleg : cátedra ^(pt)
• roumaneg : catedră ^(ro)
• rusianeg : престол ^(ru) (prestól), стол ^(ru) (stol)
• spagnoleg : cátedra ^(es)

mekanikerezh

• alamaneg : Lager ^(de)
• belaruseg : падшыпнік ^(be)
• esperanteg : lagro ^(eo)
• galleg : palier ^(fr)

• hungareg : csapágy ^(hu)
• nederlandeg : lager ^(nl)
• perseg : یاتاقان ^(fa)

• rusianeg : подшипник ^(ru)
• saozneg : bearing ^(en)
• svedeg : lager ^(sv)

Daveoù

Roll an daveoù :

• ^[1] : Ar c'hCatholicon
• ^[2] : Geriadur Gregor Rostrenenn
• ^[3] : Lexique Étymologique des termes les plus usuels du Breton Moderne, p. 49.
• ^[4] : Ar Gonideg, Dictionnaire celto-breton ou breton-français, 1821, p. 63.