Stagadenn:Araogennoù brezhonek

An araogennoù brezhonek zo daou seurt anezho:

• an araogennoù eeun, skrivet en ur ger, evel a, da, e, ouzh, war;
• an araogennoù kevrennek, savet diwar araogennoù eeun ha
  • heuliet gant un anv-kadarn peurvuiañ, evel a-gichen, e-kichen, e-ti, eus-kichen, ouzhpenn, war-dro;
    • heuliet gant daou anv-kadarn a-wechoùigoù evel e-tal-kichen;
  • heuliet gant ur verb a-wechoùigoù: da-gaout, war-gaout ;
  • heuliet gant un araogenn all a-wechoùigoù: da-vet, war-vetek.

An araogennoù eeun

Graet int

• gant ur ger unsilabennek alies: a, da, dre, dreist, e, eus, gant, hep, o, ouzh, war;
  • darn o deus div silabenn: betek, dindan, diwar, eget, evel, evit, nemet;
  • darn o deus adstummoù: digant, diwar, diouzh;
• stummoù personel o deus: anezhañ, dezhañ, drezañ, ennañ, outañ, warnañ.

An araogennoù kevrennek

Graet int:

• gant un araogenn eeun hag un anv-kadarn: e-kreiz, war-dro, da-heul,
• a-wechoù gant un araogenn eeun hag un anv-verb: da-gaout, war-gaout,
• a-wechoù gant un araogenn eeun hag un araogenn all: war-vetek.

Setu un nebeud skouerioù a-douez meur a gantad :

• diwar a: a-berzh, a-bouez, a-dal, a-gouez, a-vesk, a-gichen, a-greiz, a-raok,
• diwar da: da-dal, da-di, da-gaout, da-geñver, da-heul, da-gichen
• diwar diwar:
  • diwar-benn, diwar-bouez, diwar-c'horre, diwar-dro, diwar-du, diwar-gaout, diwar-goll, diwar-gorre, diwar-goust, diwar-greiz, diwar-hent, diwar-lein, diwar-lerc'h, diwar-zu,
• diwar dre: dre-douez, dre-gichen,
• diwar e: e-keñver, e-kichen, e-kreiz, e-mesk, e-tal, e-touez, e-touesk
• diwar eus: eus-kaout, eus-kichen, eus-tal, eus-ti,
• diwar ouzh: ouzhpenn
• diwar war: war-benn, war-bouez, war-c'horre, war-dro, war-lein, war-zigarez, war-zu (war-du),

An troiennoù araogennel

Ouzhpenn d'an daou seurt-se e ranker ivez menegiñ an troioù araogennel niverus, a vez implijet div araogenn enne peurvuiañ, evel:

• diwar a:
  • abalamour da,
  • a-gevret gant, a oad gant, a vent gant

• diwar e:
  • e-pign ouzh,
  • en abeg da, e-sell da, en tu all da

• diwar eus:
  • er-maez eus
• diwar gant:
  • gant aon da.

• diwar rak:
  • rag-aon da.

A-zivout implij an araogennoù

Tremen 300 araogenn zo e-brezhoneg, pell muioc'h eget e galleg (150 bennak a-hervez) pe e saozneg.

Ne vezont ket implijet holl gant an holl dud avat.

• Darn zo heñvelstêr:
  • a-raok, a-barzh, kent
  • e-kichen, e-tal, e-tal-kichen
• Darn zo bet dilezet (dimeus, ouzh-harzh), evel a zo c'hoarvezet e yezhoù all evel-just.
• Darn zo marteze diezhomm: diwar/a-ziwar.

Fazioù en implij an araogennoù

Unan eus an traoù diaesañ a zo en ur yezh eo implij an araogennoù. Poan a vez gant tud zo oc'h implijout reizh an troiennoù, ha dre levezon ar galleg e implijont alies araogennoù direizh:

• Goulenn un dra digant un den, pe ouzh un den (ha n'eo ket "da" un den)
• Soñjal en un dra (ha n'eo ket "da" un dra)
• Bezañ bet e Kemper o welout un den (ha n'eo ket *da Gemper na *da welout).
• Tennañ da un den (a dalv kement ha bezañ hañval outañ), ha n'eo ket "ouzh" un den.
• Kaout poan oc'h ober un dra (ha n'eo ket "da" ober un dra).

Gwelet ivez

• Ar pennad « Araogennoù brezhonek » e-barzh Wikipedia
• Ar fazioù stankañ (war Wikipedia).

Liammoù diavaez

• https://www.persee.fr/doc/ecelt_0373-1928_1970_num_12_2_1441_t1_0715_0000_2