a-walc'h

Brezhoneg

Etimologiezh

Diwar a ha gwalc'h.

Adverb

a-walc'h, /aˈwax/, /aˈvax/,/aˈwalax/

implijet e-unan pe war-lerc'h un anv-gwan, pe un anv-kadarn, pe un anv-verb

1. Implijet e-unan
   • Netra nemet ar gweled anezhi a oa a-walc'h evit laouenaat kalonoù ar re a oa trist, [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 58.). ( trawalc'h a vije kenkoulz)
2. war-lerc'h un anv-gwan
   • brav a-walc'h
   • mat a-walc'h
   • — Bet oc'h tost a-walc'h dezhe, hag o gwelet hoc'h eus ivez, a lâras ar c'hog. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 85.)
   • Abalamour da se e voe aes a-walc'h deomp holl tec'het diouzh Kergidu en ur vont a-dreuz dre ar parkeier, hag oc'h en em guzhat a-hed ar c'hleuzioù. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 212.)
   • Ac'hanta, Lom, pell a-walc'h out bet gant da dro. — (Ivon Krog, Klenved ar Medalennou, Ti-moulerez Sant-Gwilherm, Sant-Brieg, 1909, p. 22.)
   • — Ho ! nebeud a dra a-walc'h, eur c'hoariadenn. — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 19.)
   • Arsa ! Yann-gozh, n'eo ket moan a-walc'h en taol-mañ ho fri evit dizoleiñ trev ar c'had... — (Brogarour, Onenn, Gwengamp, 1936, p. 91.)
   • Gwenn a-walh eo ma hoef da vond e kêr ? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 120.)
   • N'eo ket poaz a-walh ar wastelenn, penegwir emañ c'hwez ar go ganti. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 188.)
   • Te a zo barreg a-walh da eva eur bannah chistr. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 34.)
   • Gant ma dorn mad ez on akuit a-walh, med gant ma dorn fall ne ziverran mann. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 157.)
   • Mari na oa ket a-stroñs a-walh da vond d'an eured-se. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 496.)
   • Braz a-walc'h eo d'e oad. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
3. war-lerc'h un anv-kadarn (gwelout trawalc'h)
   • C'hoant a-walc'h an nevoa da vont da welet tostoc'h petra 'oa kement-se. — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 55.)
   • Tud a-walc'h a zo evel-se. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
   • Sukr a-walc'h ho-peus lakaet en ho kafe ? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
   • Ivonig a zo bet paotr a-walc'h ive. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
4. Bezañ a-walc'h da c'hrad unan bennak, diouzh grad unan bennak.
   • — C'hui a vije a-walc'h d'am grad,
     M'ho bije gwennou daoulagad : — (Fañch an Uhel, Gwerziou Breiz-Izel 1, An Oriant, 1868, p. 38.)
5. Bezañ a-walc'h da ober un dra bennak
   • Madik a-walc’h karout merc’hed Gant na vent ket minorezed, — (Fañch an Uhel, Soniou Breiz-Izel 2, Pariz, 1891, 1971, p. 16.)
   • Un dro bennak ne voe ket prim a-walc'h da lammat', [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 127.)
   • — Piou 'oar ? a zonje ar roue ; setu aze eur filhor hag a vefe ennan danvez mat a-walc'h evit beza va mab-kaer aman e Kerbutun, [...]... — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 10.)
   • An dra-ze a zo dïêz a-walh da gompren. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 106.)
   • Me am-eus diou fillorez ha n'eo ket braz a-walh o genou d'ober « ma faeron » diouzin (ahanon). — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 175.)
   • Ne oa ket kreñv a-walh da zisgwernia e-unan. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 206.)
6. Bezañ a-walc'h da ub ober udb: bezañ trawalc'h

   N’eo ket a-walc’h eta koll ho taou vreur? KAB 1/213

   • « [...]. N'eo ket a-walc'h dezho laerezh hon ilizoù hag ar c'houentoù ; n'eo ket a-walc'h dezho lakaat ar veleien er prizon, [...]. » — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 195.)
7. n'eo ket a-walc'h ober udb

   Bezañ poent a-walc'h

   • Feiz ! poent a-walh eo dezi devezi peogwir n'eus bannah lêz ebed. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 98.)
   • Te a zo poent a-walh dit dilezel ar werenn. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 206.)
8. bezañ paotr a-walc'h, gwaz a-walc'h: bras a-walc'h
   • Paotr a-walh out, ha pa na greskfes tamm ebed ken. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 392.)
   • Paol zo gwaz a-walc'h d'en em zifenn. — (TBP?, p. ?.)
9. ober a-walc'h udb
   • Kleved a-walh a reont kroz ganin-me, med ne reont ket a van. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 294.)
10. Reiñ e ene d'an diaoul
    • « [...] ! Rei a rafen a-walc'h va ene d' an diaoul ! » — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 15.)
11. Gouzout a-walc'h
    • Ze a ouzon a-walh, n’emañ ket se da houzoud ganin. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 188.)
    • Ha neuze me a oar a-walh ez on bet a-re ganit-te ordinal. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 189.)
    • Me a ouïe a-walh e oa o tarhei bazadou ganin, aboe an taol all. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 36.)
    • Pa 'm-eus gwelet e oa kroget er hostez e ouïen a-walh e oa krignet ar foñs. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 283.)
    • Me a ouïe a-walh e-nevoa c'hoant da gaozeal ganin rag gweled a reen ar stumm warnañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 497.)
12. Gwelout a-walc'h
    • Gwelet a-walc’h a raen e oa e sorc’henn da evañ ur banne kafe, — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 483.)
    • Gwelet a-walc'h a rez pegen gleb eo an ti-mañ, hag-eñ pegen kras an amzer ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 281.)
13. kaout amzer-verr, anaoudegezh, arc'hant, furnez, glac'har, a-walc'h. Rouesoc'h eo an implij-se er rannyezhoù (Treger) ma vez implijet trawalc'h.

    • Me a gav din az po amzer verr a-walc’h d’ober da dro, — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970.)
    • Me ‘m eus glac’har a-walc’h … d’am pried, Louis Eunius

    • Ha neuze me am-eus anaoudegez a-walh e-barz ar hoajou-ze. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 19.)
    • [...], ha gwelet dre eno hag a-walc'h a furnez, a nerz kalon, a spered, a ijin a c'helle kaout an den yaouank [...]. — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 10.)
14. kaout c'hoant a-walc'h da ober udb

    C’hoant a-walc’h am eus da dilezel ar c’hastell-se, KAB 1/144

    • C'hoant a-walc'h an nevoa da vont da welet tostoc'h petra 'oa kement-se. — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 55.)
    • C'hoant a-walh e-neus da vond da zañsal. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 125.)
15. Kaout poan a-walc'h oc'h ober un dra
    • Poan a-walh em-oa bet o lakâd Helena e deg livr. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 155.)
16. mont mat a-walc'h
    • [...], ha monet mad a-walc'h a rê ar bed gante, [...]. — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 47.)
17. ober a-walc'h tra pe dra (gant ar verb en doare-diskleriañ):
    • Me a oar se a-walc’h, TBP 3/138
    • Gwelet a-walc’h e vez ez eo un den c’hwezet, — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
18. ober a-walc'h tra pe dra (gant ar verb en doare-divizout):
    • Da lavaret eo, ober awalc'h a rafe d'in ma fatrom war baper ? — (Erwan ar Moal, An “Hini Goz” o vont da denna he foltred, Editions FEIZ HA BREIZ, 1913, p. 3.)
    • Me a garie a-walc’h bezañ en he grasoù, SBI 2/242
    • Krediñ a-walc’h a rafen,— (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
    • Mont a-walc’h a rafe,— (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 138.)
    • Me a rofe a-walc’h ur skouarnad dit-te, TBP 3/138
19. tennañ arc'hant a-walc'h:

    Arc'hant a-walc'h o devoa tennet, a gredan, eus korf ar c'hure paour evit se. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 206.)

20. bezañ a-walc'h (er stumm-nac'h)
    • N'eo ket a-walh. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. ?.) : N'eo ket fur a-walc'h.
21. bezañ a-walc'h evit ober tra pe dra (gwelout trawalc'h)
    • Netra nemet ar gweled anezhi a oa a-walc’h evit laouenaat, — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 58.)

Troiennoù adverbel

• bezañ foenn a-walc'h er rastell
• marteze a-walc'h
• n'eo ket a-walc'h
• prest a-walc'h
• sur a-walc'h
• ya a-walc'h

Lavaroù

• Reiñ treujoù e-lec’h bleñchoù Da neb zo bras a-walc’h e c’henoù.

Troidigezhioù

• kembraeg : digon ^(en)
• saozneg : enough ^(en)
• galleg : assez ^(fr)